AHLAK FELSEFESİ
Kişinin doğası
Kişi, doğrudan ahlaki değerlendirmeye tabi olan varlıktır.
Genetik yapı görüşü
✔ Sadece insan dna nız varsa kişisiniz.
❌ Peki cesetler, dna ya sahip her bir hücremiz kişi midir?
Bilişsel ölçüt görüşü (Mary Ann Warren)
✔ Aşağıdaki beş şey varsa varlık, kişidir.
Bilinç, Akıl yürütme, Öz motivasyonlu etkinlik, İletişim kurma kapasitesi, Öz farkındalık
❌ 18 aylığa kadar bebekler ve ceninler kişi değil midir?
Sosyal ölçüt görüşü
✔ Toplum sizi kişi olarak tanıyorsa, önemsiyorsa
❌ Kimsenin önemsemediği, kişi değil midir?
Duygusal ölçüt görüşü
✔ Zevk ve acı hissetme yeteneği varsa
❌ Ceninler, bitkisel hayatta olanlar
Ahlaken doğru eylem
İlahi emir teorisi
✔ Tanrı'nın emrettikleri doğru, yasakladığı yanlış
❌ 3 temel eleştiri
Tanrı var mı?
Tanrı'nın emirlerinin farklı yorumları?
Euthyphron ikilemi: Tanrı, ahlaken doğru olduğu için mi emreder, emrettiği için mi doğru olur. Doğru olduğu için emrediyorsa ahlak tanrıdan bağımsız, tersi olursa ahlak keyfidir
Kant etiği
✔ Ahlaki eylemde niyetler (maksim) önemlidir. Ödev duygusuyla yapılan eylem ahlaken doğrudur. Kazanım için yapılıyorsa ahlaki eylem sayılmaz.
Koşullu ödev: Belli bir amaca ulaşmak için yapılır.
Koşulsuz ödev: Mutlak ödevler, bir amaca ulaşmak için değil. Evrenselleştirilebilirlik ilkesine göre yani herkese uygulanabilecek, benzer durumda bulunan herkes için geçerli olacak bir maksime göre.
İnsanları bir amacın aracı değil kendi başına bir amaç olarak gör.
❌ Ödev çatışması
Ahlaki eylemi duygulardan kopartmak. Merhamet, duygudaşlık gibi
Eylemlerin niyetlerine odaklanıp sonuçlarını hiç hesaba katmamak
Faydacılık (J.S. Mill)
✔ Nihai amaç mutluluktur.
Eylem faydacılığı
Eylem, en yüksek sayıda insan mutluysa ahlakidir
Kural faydacılığı
Eylemlerin kuralları en yüksek sayıda insan mutluysa
❌ Temel eleştiriler…
Eylem faydacılığı hesaplama güçlüklerine sebep olur. Mutluluğu ölçmek mümkün mü?
Uzun vadede etkileri hesaplanamaz
Bir çok yanlış eylem toplumsal fayda için doğru kabul edilebilme potansiyeli taşır.
Kural faydacılığı bizim belli kurallara yapışıp kalmamıza sebep olur.
Erdem teorisi (Aristoteles)
✔ Erdem, kişilik özelliğidir. İnsanın doğasıdır. Erdemli bir hayat süren bir insanın içinde bulunulan duruma göre akla dayalı en uygun tepki ahlaken doğru eylemdir.
❌ İki temel eleştiri
Her bir insanın aklederek kurduğu erdem listeleri birbirinden farklı olur. Baştan erdem listeleri oluşturup temel sayılırsa muhafazakâr bir teoriye dönüşür.
Erdem teorisi insan doğasına dayanır. İnsanın doğası uzlaşılan bir şey değildir.
SİYASET FELSEFESİ
Devletin varlığı ve yapısı
Felsefi anarşizm
✔ Devletsiz toplumda aşağıdan yukarıya gönüllülük esasına dayanan bir örgütlenme olmalıdır. Yukarıdan aşağıya dayatma olmamalıdır. Çünkü insan doğası iyidir.
❌
Geniş çaplı bir devletsiz toplum örgütlenemez.
İnsan doğası iyi değildir.
Güvenliği sağlayacak bir kurum olmalıdır yoksa orman kanunları olur
Minimalist devlet görüşü
✔ Devlet kötülüktür ama anarşiden daha az kötüdür. Devlet olmalı ve 3 temel işlevi olmalıdır. 1) İç düzeni sağlamak 2) Dış güvenlik 3)Vatandaşlar arası sözleşmelerin, anlaşmaların uygulandığını denetlemek. Bunlar dışındaki sorumluluklar devlete değil bireylere aittir.
❌ 1) Para durumu iyi olmayanlar gerçekten özgür ve eşit olamazlar. 2)Aileden zengin olanlar zenginliklerini daha da artıracaktır 3) Doğuştan veya kaza gibi durumlarda bazı engellere sahip kişilerin pek şansı olmayacaktır.
Çağdaş liberalist devlet görüşü
✔Devlet bireyi desteklemeli bireyler arasındaki adaleti sağlamak için piyasaya müdahale edebilmelidir.
Sosyal demekrat devlet: 1) Herkes için sağlık, 2) Eğitim, 3) İşsizlik, 4) Yoksullara yardım
❌ Kapitalizm
Otoriter devlet görüşü
✔ Toplumun genel iyiliği için, devlet hayatın birçok alanında söz sahibi olmalıdır. İnsanın doğası kötüdür.
Filozof kral tarafından yönetilen devlet Platon.
Özgürlük nedir? Negatif özgürlük, pozitif özgürlük… İnsanların özgür olması hem gerçek özgürlük değildir hem de toplumun genel iyiliğine ve adalete aykırı sonuçlar doğurabilir.
❌ 1) Bireylerin, devletin izin verdiği kadar özgürlüğü vardır. 2) Otorite tehlikelidir, mutlak otorite daha da tehlikelidir. Sınırı nerededir. 3) Akıl yürütme herkeste varsa neden özel seçilmiş (filozof) birileri iyinin ve doğrunun ne olduğunu herkesten iyi bilsin 4) İnsanın doğası kötü değildir.
Sosyal adalet
Hak kazanma olarak adalet
✔ Bireylerin, meşru olarak elde etmek koşuluyla istedikleri kadar çok servete ve mülke sahip olmaları ve onları satma hakları vardır. Minimal bir vergi devlet tarafından alınabilir.
❌ İnsanlar dünyaya eşit koşullarda gelmez. Hak etme yarışına eşit başlayamaz.
Eşitlik olarak adalet
✔ İnsanlar ahlaki olarak eşittir. Her şey eşitçe bölüşülmelidir.
❌ Eşitsizlik kötü değildir. Kör birinin eşit olması için her göreni kör mü edeceğiz.
Hakkaniyet olarak adalet
✔ Devlet, kişilerin ihtiyaçlarını dikkate alarak adaletli bir şekilde bölüşüm yapmalıdır.
❌ Vergi ödemek zorla çalıştırılmak gibidir.
ESTETİK VE SANAT FELSEFESİ
Sanatın ve sanat eserinin doğası
Anlamlı form
✔ Anlamlı forma sahip, onu deneyimleyenlerde estetik duygu uyandıran şeyler sanat eseridir.
❌ 1) Anlamlı form ile estetik duygu bir döngüsel durumdur. Birbirine referans içerir. 2) Herkesin sanat eserlerine değer biçerken tek bir duygu hissetmeleri mümkün değildir.
İdealist sanat
✔ Sanatçının zihnindeki bir fikir, düşünce veya duygu sanat eseridir. Belirli bir amaca hizmet etmez. Amacı olan eser üretmek zanaat sayılmalıdır. Eğlence amaçlı sanat bile zanaattır.
❌ 1) Sanat eserlerini fiziki nesneler değil, fikir olarak görmek tuhaf 2) Görüş dar. Tanım gereği zanaatlar sanat eseri sayılmamakta.
Kurumsal sanat
✔ Sanat eserlerinin 2 temel özelliği vardır. 1) Bir insan elinden çıkmıştır. 2) Sanat dünyasının bir üyesi veya üyeleri tarafından bir sanat eseri statüsü verilmiştir.
❌ 1) Hemen her şeyin sanat eseri haline gelme şansı vardır. 2) Görüş iyi ile kötü sanatı birbirinden ayırt etmez 3) Teori döngüseldir. Sanat dünyası sanatçılardan oluşuyorsa onlar nasıl belirlenir. 4)Sanat dünyası üyeleri belli eserleri sanat olarak sınıflandırabiliyorsa bir kriterleri olmalıdır bunlar nelerdir. 5) Saçma objeler bile bir müze müdürünün onu sergiye koymasıyla sanat eseri olabilir mi?
Sanat eserinin ahlaki değerlendirmesi
Özerkçilik veya estetikçilik
✔ Sanat ve ahlak tamamen ayrıdır. Sanat adına yapılan her şey temel olarak ahlaki incelemeden bağımsızdır.
❌ Sanatçılar bir tür koruyucu ahlak balonu içinde yaşar ve çalışırlar.
Radikal ahlakçılık
✔ Sanat ahlaka bağlı olmalıdır. Ahlaki sorun bir sanat eserinde estetik sorun anlamına da gelir.
DİN FELSEFESİ
Tanrı'nın varlığı ve doğası
Çoktanrıcılık
Biri iyi biri kötü iki tanrı maniheizm, bir tanrıya bağlı birden fazla tanrı olduğu görüşü henotheism
Kamutanrıcılık
Tanrı ve doğa bir be aynıdır. Yüce varlık gerçekliktir ve kendisinin parçaları olarak her şeyi içerir.
Spinoza, varolan şeylerin doğasında başka türlü olabilen hiçbir şey yoktur. Her şey belli bir biçimde var olmak ve işlemek üzere tanrısal bir doğanın zorunluluğu ile belirlenmiştir.
Kamusaltanrıcıllık
Tanrı dünyayı bütünüyle içeren tek yüce varlıktır. Kendi içinde karşıtlıklar içerir. Hem olma hem oluş, bir ve çoktur.
Yaradancılık
Aydınlanma düşünürleri tarafından savunulmuştur. Her şeyi yaratmadan önce planlayan ve düzenleyen, sonra işleyişine bırakıp ona karışmayan bir tek tanrı vardır.
Tektanrıcılık
✔ Tek tanrı vardır ve şu niteliklere sahiptir.
Biricik, aşkın, her şeye gücü yeten, her şeyi bilme, ahlaki mükemmellik, zorunlu varlığa sahip olma, zamansız mekansız olma, yaratıcılık, kişisellik, yalınlık ve kendi kendine yeterlik
✔Teleolojik argüman: Evren veya onun kısımları akıllı bir düzenin ve amaçsallığın varlığını gösterir. Çölde bir saat gördüğümüzde tesadüfen meydana geldiğini düşünmeyiz, dolayısıyla evreni meydana getiren de ilahi bir saatçi vardır.
❌ 1) Tek tanrıyı kanıtlamaz. Birden çok tanrı da işbirliği içinde olabilir. 2)Tanrının her şeye gücü yeter olduğu söylenemez. Evrende tasarım hatası denilebilecek şeyler de bulunabilir. 3) Argüman zayıf bir benzerliğe dayanır. Doğa sistemi örneklenecek şekilde uyumlu olduğu düşüncesi sorgulanabilir. Depremler, seller gibi 4) Darwin’in ileri sürdüğü doğal ayıklanma, doğanın nedensellik içeriyor gibi görünmesini açıklayabilir.
✔İlk Neden Argümanı: Mutlak olarak her şeye ondan önce gelen başka bir şey neden olur. İlk neden tanrıdır.
❌ 1) Evrendeki her şey özel şeylerde geçerli olan şey onun bütünü için de geçerli olmak zorunda değildir. 2) Tanrı ilk neden açıklamasında eksik değil midir. Tanrının nedeni nedir? 3) Tanrı kendi kendinin nedeni olabiliyorsa evren de kendinin ilk nedeni olamaz mı? 4) Occam'ın usturası. Kuramlarımız basit olabiliyorsa onları gereksiz yere karmaşıklaştırmamalıyız. Evreni açıklamak için tanrıyı kullandığımızda bir çok yeni soruya sebep oluruz. 5) Zamanda sonsuza kadar geri gidemeyeceğimiz mümkün değil midir? 6) Bu argüman ilk neden olarak, tektanrıcıların tanrısını ve onun diğer niteliklerini açıklamaz.
✔Ontolojik Argüman: Tasarlanabilir en büyük ve en mükemmel varlık. Mükemmellik ve yüceliğin özelliklerinden biri de var olmaktır.
❌ 1) Bu argüman, her türden şey varlığa getirir. Mükemmel ada gibi. 2) Argüman varlığın mükemmellik olduğunu iddia eder ama öyle olmak zorunda değildir. Seri katil, hikayesinde kusursuz cinayetler yazan yazardan daha mı iyidir. 3) Var olmak, diğer niteliklerle aynı seviyede değildir. Var olmak niteliklere sahip olmaktan önce gelmelidir.
Tanrıtanımazlık
Kötülük
Eğer dünyada kötülük / acı varsa, her şeyi bilen her şeye gücü yeten ve mutlak anlamda iyi olan tanrının var olması mantıksal olarak nasıl mümkün olabilir.
Kötülüğün olmadığı görüşü
✔ Kötülük yoksunluktur. Pozitif bir varlığı yoktur. Körlük görme yoksunluğudur mesela
❌ Kötülük / acı önümüzdeki insanlık tablosunda açıkça görülmektedir
Kötülüğün hak edildiği görüşü
✔ İnsanlar bu dünyada başına gelen kötülükleri hak etmiştir. İlk günah, Hindu karma inancı gibi
❌ Fazla kanıtsal bir desteğe sahip olmayan ve ayrıca kendine özgü kuramsal güçlüklere yol açan metafizik inançlara dayanıyorlar
Uyum görüşü
✔ Tanrının gördüğü büyük resimde kötü dediğimiz şey bir ahenk oluşturur. Tamamen hazlardan oluşan bir hayat anlamsızdır. Hayat bir sanat eseri gibi karşıtlıklar içerir.
❌ 1) Acıdan kıvranarak ölmekte olan birinin dünyanın bütünsel uyumuna katkı yapıyor olması 2) Bu kadar çok acıya estetik kaygıyla izin veren bir tanrıya iyi denebilir mi?
Özgür irade görüşü
✔ İnsanın özgür iredesi vardır. Özgür seçimler yapan ve mükemmel olmayan insan bazen hatalar yapar ve kötülük / acı meydana gelir
❌ 1) Özgür iradeyi mi kötülük / acının olmadığı dünyayı mı tercih ederdik. 2) Özgür iradeye sahip olduğumuz ayrıca tartışılır. 3) Her şeye gücü yeten tanrı hem özgür irade hem kötülük / acı olmayan bir dünya yaratamaz mıydı. 4) Tanrı mucizeler yaratabiliyorsa neden kötülüğü önlemek için müdahale etmez 5) Özgür irade sadece ahlaki kötülük problemini çözebilir ama doğal felaketleri açıklamaz.
Ahlaki gelişim görüşü
✔ Tanrının niyeti herkesin rahatlık içinde yaşayacağı bir dünya yaratmak değildir. Kendini gerçekleştirme gücüne sahip bireyler yaratmaktı. Yaşadığımız acılar ruhsal gelişimimiz için fırsatlar oluşturur. Kötülüğe karşı mücadele eden kahramanları yaratır.
❌ 1) Bir çok acı kimsenin farkında olmayan ve ahlaki iyilik meydana getirmeyen acılardır. 2) Çocukların ölümü ahlaki karakterin oluşumuna ne şekilde yardımcı olabilir. 3) Daha az ahlaki gelişmişlik olan bir dünya bu kötülük barındıran dünyaya tercih edilmez mi 4) Dünyada bu kadar çok kötülüğün olması ahlaki gelişim için gerçekten gerekli midir. 5) Bazı insanlar rahat yaşarken başkalarının büyük acılar çekmesi nasıl açıklanabilir.
BİLİM FELSEFESİ
Bilimin doğası
Bilimsel olan ile olmayanı ayıran nedir? Bilimde ilerleme mi olur yoksa değişme mi?
Basit ya da klasik yöntem
✔ Tarafsız, önyargısız çok sayıda nesnel gözlem -> gözlemlere dayanan büyük miktarda veri -> verilerin düzenini açıklayan teori. Verilerin nedenini açıklayan ve gelecekte olması muhtemel olanı doğru tahmin eden öndeyileri doğru çıkan teori iyi bir teoridir.
❌
Gözlemin nesnel olabileceğini ve teoriden önce geldiğini kabul eder.
Tümevarıma dayanır. Tümevarım argümanlar olan şeyleri aynı şekilde olmaya devam edeceğini varsayar. (David Hume - Tümevarım problemi)
Yanlışlamacılık
✔ Karl Popper, tümevarım ve klasik bilim görüşünün yanlış olduğunu söyler. Bilimsel teoriler mutlak bir biçimde doğruluk iddiasında bulunmamalıdır. Bilim, teorileri yanlışlamaya çalışarak gelişebilir.
Mümkün olduğunca ampirik varsayım -> Varsayımdan sonuç -> Deney ve gözlem ile sonucu karşılaştırma -> Sonuç ortaya çıkmamışsa başa dön -> Sonuç çıkmışsa varsayım desteklenmiştir.
❌
Yanlışlamayı öne çıkarırken başarılı öndeyilerin bilimsel bir teorinin kabul veya ret edilmesine etkilerini göz ardı eder
Bilim Adamları varsayımları rastgele ortaya atmazlar.
Bilimsel teoriler kesin olarak doğrulanamadığı gibi yanlışlanamayabilir.
Bilim tarihindeki doğru teorilere karşı çıkan ilk tepkiler
Bazı teorilerin yanlışlanabilmesi mümkün değildir. Evrim teorisi gibi.
Kuhn' un görüşü
✔ Bilim dünyasına paradigmalar hakimdir. Hakim oldukları sürece bilim ilerlemez. Bilimin ilerlemesi için paradigmanın değişmesi yani bilimsel devrim olması gerekir.
❌ Bilimde ilerlemeyi reddeder. Oysa sonraki kuramlar öncekilerden daha fazla doğruya yaklaşıyor olmalıdır.
BİLGİ FELSEFESİ
Bilgi nedir
✔Gerekçelendirilmiş doğru inanç
❌Gettier durumları
Algımızın kaynağı ve doğası
Sağduyu gerçekçiliği
✔ Dış dünyadaki nesneler, az ya da çok, bizim onları algıladığımız gibidir ve algılamasak bile var olmaya devam eder.
❌
Bir teorinin sağduyuya uygun olması onun doğruluğunu delil gösterilemez. Sağduyu dünyanın düz olduğunu da söylemişti.
Duyularımız yanılabilir. Işığın kırılması gibi
Şeyler farklı durumlarda farklı görünebilir. Algı kusursuz değildir.
Temsili gerçekçilik
✔ Fiziki nesneler dünyası vardır ama bazı bakınlardan bu nesneler bizim alguladığımız gibi değildir. Dış dünyadaki nesneleri değil onların temsillerini algılarız. Nesnelerin algılama koşullarından bağımsız büyüklük ve hareket gibi birincil nitelikleri değişmez.
❌ Gerçek dünyayı bilinemez ya da dolaylı olarak bilinebilir hale getirir. Sinema perdesinde izler gibi
İdealist algı görüşü
✔ Bütün deneyimimiz dış dünyaya ilişkin deneyimden ziyade, zihinsel temsillerimizdir. Algılarımızın ötesinde bir dış dünya var diyemeyiz. Berkeley duyu deneyimimize neden olanın fiziki nesneler değil tanrı olduğunu ileri sürer. Tanrı tek tek her nesneyi bütün zamanlar boyunca algılar o yüzden nesneler yok olmazlar.
❌
Gerçekten var olan sadece benim zihnimdir.
Duyu deneyimine neden olan nedir
Berkeley tanrıyı ileri sürer ama tanrı tartışması çözülmemiştir. Fiziki nesnelerin gerçekten var olduklarını düşünmek kolay olanıdır.
ZİHİN FELSEFESİ
Zihnin doğası
Zihin beden ikiciliği
✔ Descartes, kartezyen düalizmi. Zihinsel süreçler beyinde değil ruhta meydana gelir.
Zihin beden paralelizmi: Zihin beden arasında etkileşim yoktur. Tanrı tarafından paralel işleyecek şekilde kurulmuşlardır.
Aranedencilik: Zihin ile beden arasındaki bağlantıyı kuran tanrıdır.
❌
Zihnin doğasını anlatmada bize gerçekte yardım etmez. Fiziksel olmayan şey bilimsel olarak doğrudan araştırılamaz.
Evrimle çelişir. Daha karmaşık canlılar zihni olmayan canlılardan nasıl meydana geldi. Beynin evrimi zihnin evrimiyle koşutluk göstermesi tesadüf müdür?
Zihin ve beden birbirini nasıl etkiler. Ayrıca tanrıyı işin içine katarsak onun varlığı ayrıca desteklenmesi gereken bir şey değil midir?
Fizikselcilik
✔ Zihin ile beden özdeştir. Bütün zihinsel olaylar fiziksel bir yapıdadır. Beyinle zihin arasında derin bir ilişki olduğu açıktır.
❌
Düşüncelerin mekanı yok gibi görünürken fizikselcilik onların mekansal yerlerinin var olduğunu ileri sürer
Bütün düşünceler bir şey hakkındadır ama beyinsel süreçler ve durumlar bir şey hakkında değil gibidir
İki insanın aynı düşüncelere sahip olabileceğini varsayar. Bu mümkün değil gibidir.
Bilinçli deneyimi “qualia” reddeder. Ruhsal acılar gibi
Güçlü yapay zeka
Mümkündür
✔ Turing testi. Bir sohbette insanı güçlü bir yapay zekadan ayıramıyorsan gerçekten bir fark yok demektir.
William Lycan, insan gibi davranan her türlü insan özelliklerini gösteren bir robotun bir kişi olduğunu söyler.
Mümkün değildir
✔ Çin odası deneyi. Çince bilmeyen biri bir odaya konulur. Etrafta çince karakterler vardır. İçeriye çince bir mesaj iletilir. Odadaki kılavuz kullanılarak içerideki çince bilmeyen kişi gerekli cevabı oluşturup mesaja karşılık verir. Böyle bir durumda insanlar içerideki çince bilmeyen kişinin çince bildiğini zannedeceklerdir.
❌ Beynimizin belirli bir bölümü de türkçe bilmez ama beynimizin tamamı olan sistem bilir. Çin odasında da sistem odanın tamamı çince bilir
METAFİZİK
Var olanların doğası
İkicilik
✔ Temelde var olanların maddi ve zihinsel olarak iki türü vardır. Her fiziksel şey sadece maddedir. İnsan madde ve zihin birleşimidir. Tanrı sadece zihinsel var olandır.
İkiciliğe göre her türlü deneyimimiz zihinseldir. Onların fiziksel dünyada karşılığı olabilir.
❌
Maddi ve zihinsel olanı yaratanı Tanrıya bağlı bir görüşte tanrının tartışma konusu olduğu yadsınamaz
Varlığın tüm düzeyleriyle ilgili yaşantımızı keyfi ve anlaşılmaz biçimde ikiye böler
Ruh - beden problemine yol açar. Etkileşimleri nasıldır.
Fizikselcilik
✔ Sadece fiziki şeyler vardır. Tanrı, ruh vs gibi hiçbir şey yoktur.
İndirgemeci fizikselcilik: Her türlü şey teorik de olsa fen bilimleri ile açıklanabilir
İndirgemeci olmayan fizikselcilik: Bazı gerçeklik düzeylerinin açıklanması psikoloji, sosyoloji, antropoloji gibi bilimlere ihtiyaç duyar
❌
Varlığın ne olduğunu açıklamak için yetersizdir.Gerçeklik düzeyleri kavramı yeterli bir betimlemedir ancak sebepler konusunda bir şey söylemez
İkiciliği reddederken indirgemeci olmayan fizikselcilik insan doğasına özgü özelliklerin doğanın kendisinde bulunmadığını kabul ederek kendi ikiciliğini yaratır. İnsan - doğa ikiciliği
İdealizm
✔ Var olanların özü sadece zihindedir.
Öznel idealizm, Berkeley
Nesnel idealizm
Transendental idealizm, Kant
Mutlak İdealizm, Hegel
❌ Öznel idealizm, fiziki nesnelerin gerçekten var olduğuna inanmak tanrı açıklamasından daha basittir. Halüsinasyon ve algısal yanılsamaları açıklayamaz ve tekbenci görüşe yol açar. Mutlak idealizm, mutlağın parçaları olmak belirsizliğine yol açar ve pratikte bir şey ifade etmez. Ayrıca bireyi görmezden gelir.
Kişisel aynılık
Kişisel aynılık problemi veya kişisel kimlik problemi bir kişinin tüm hayatı boyunca aynı kişi yapan şey nedir? Eğer aynı değilse vaatler, yükümlülükleri ne olacak.
Beden teorisi
✔ Aynı bedende kaldığımız için aynı kişiyiz.
❌ Doğduğumuzda sahip olduğumuz şeylerin hepsinden ibaret değiliz. Derimiz yüzlerce kez değişti. Hemen her parçamız yenilenir. İskelet bile şekil değiştirir.
Hafıza teorisi
✔ John Locke, sizi siz yapan anılarınızdır. Bütün anılar birbirinw bağlıdır. Geçen hafta olanları hatırlamasak bile hatırladığımızı hatırladığımız bir günü hatırlıyoruzdur. Anılar birbirine zincir gibi bağlıdır.
❌
Doğduğumuz anı hatırlamayız. O biz değil miyiz.
Hafızasını kaybedenler aynı kişi değil midir
Hatıraların doğru olduğunu bilebilir miyiz
Demet teorisi
✔ Hume a göre hepimiz, sürekli değişen izlenim demetleriyiz. Bizi biz yapan her şey, dna, anılar, tavırlar vs hepsi.. Bazıları zamanla değişir ve yeni şeyler de eklenir.
❌ Zaman içinde aynı biz değilsek vaatler, yükümlülükler nasıl anlamlandırdılabilir.
Parfit'in teorisi
✔ Parfit, Hume'a katılır ama zaman içinde kendimizle psikolojik bir bağımız olduğunu ekler. Örme zırh benzetmesi yapar. Bazı zırh halkaları kopsa bile yeni halkalar eklenerek zaman içinde süreklilik sağlanır.
❌ Zaman içinde aynı değilsek vaatler yükümlülükler sorumluluklar nasıl anlamlı olabilir. Bağlantı dereceleri değiştiğinde üzerinden uzun zaman geçen şeylerin bağlantıları kaybolmuştur. Çocukken verilen sözler gibi.
İrade özgürlüğü
Özgürlükçülük
✔ Düşünce ve eylemlerimizde özgürüz. Eylemler, bir neden sonuç ilişkisi şeklinde önceden gerçekleşenlerden kaynaklanmayabilir. Başka türlü yapma şansımız olmasa bile (alternatif olasılıklar ilkesi).
Fizik dünya belirlenimcidir. (Olay nedenselliği)
Özne/ fail nedenselliği, bir xihin tarafından yönlendirilen bir varlık olarak bir şeyin neden olmadığı nedensellik zinciri başlatabilmesi demektir.
❌ Yeni nedensel zincirler başlatan özgür kararlar nereden gelir. Rastgele midir.
Katı belirlenimcilik
✔ Her şey, daha önce olanların kaçınılmaz sonucudur. İnsanlar ve eylemleri de fizik dünyasının bir parçası olduğu ve fiziksel yasalarla bağlandığı için bu durum onlar için de geçerlidir.
❌ Her şey belirlenmiş olduğuna göre, yaptığımızdan başka bir şey yapmamız mümkün değildir. Yaptığımız eylemlerde ahlaki sorumluluğumuz söylenemez.
Bağdaşırcılık
✔ Ilımlı belirlenimcilik. Özgürlükçülük ile katı belirlenimcilik sentezi. Evren neden sonuç ilişkisi içindedir, geçmiş geleceği belirler ama insan eylemlerinde özgürdür. Özne/fail eylemi kendi belirlediğinde ya da eylem özneye içkin olan nedenlere göre belirlendiğinde eylem özgürdür.
Denize itilmek, denize girmek gibi
Frankfurt, bie kişi bazı durumlarda aksini yapamayacak olsa bile yaptığı şeylerden ahlaki olarak sorumlu olabilir.
❌?
İyi hayatın doğası
İyi bir hayat nasıl bir hayattır?
Hazcılık
✔ Acıdan çok haz veren hayattır.
Aristippos, Gelecek belirsiz, geçmiş ise geçmişte kalmıştır. Tek amacımız anlık hazdır.
❌Mide ağrısı eleştirisi
Bentham, basit hazcılık. Ne kadar acıdan çok haz yaşıyorsak o kadar iyi bir hayat
❌İstiridyenin basit haz dolu hayatı insan hayatına tercih edilebilir mi
J. S. Mill, niteliksel hazcılık. Bazı hazlar daha değerlidir. Felsefe yapmak gibi… Hangi hazzın daha yüksek olduğuna deneyimlemiş kişi karar verebilir.
❌ Deneyim makinası eleştirisi
Arzu tatmini
✔ Hayattaki amacımız, arzularımızı gerçekleştirmek olmalıdır.
Mevcut arzuları tatmin.
❌Kızgın genç eleştirisi
Hayatın bütününde ne derece arzularını gerçekleştiriyorsa o kadar iyi bir hayat
❌ Öksüz keşiş eleştirisi
İyi hayat, kişinin tüm durumlar hakkında tamamen bilgi sahibi olduktan sonra arzularını gerçekleştirmesi
❌ Çimen sayıcı eleştirisi
Kendini gerçekleştirme
✔ Aristoteles. İyi hayat, insan doğasına özgü işlevini ya da doğasını gerçekleştirmesidir.
İnsanın kendine özgü, onu diğer var olanlardan ayıran etkinliği aklıdır. İyi bir hayat, insanın akli etkinliği başarılı bir şekilde gerçekleştirdiği hayattır.
İyi hayat, pratik akıl ile iyi insan, iyi yurttaş olmak ve daha iyi bir hayat, teorik akli etkinlik ile filozof olmaktır.
❌
Kendi potansiyelini gerçekleştirmek istemeyen olamaz mı
Belirli bir insan doğası olduğu tartışmalıdır
İnsan doğasının bütününü değil sadece bir yönünü dikkate alır
Yorumlar
Yorum Gönder